Van Melkveehouderij naar Bloeiende Boslandbouw: In gesprek met Mark Venner

Agroforestry: waar natuur en landbouw samenkomen 

Mark heeft op zijn 23 hectare verschillende systemen van Agroforestry, of boslandbouw, geïmplementeerd. Gestart in 2020 met de aanplant van een voedselbos van 5,5 hectare, is het bedrijf sindsdien uitgegroeid tot een plek waar diverse landbouwmethoden samenkomen. Na het vertrek van de koeien in 2023 kwam er veel grasland vrij, wat de weg opende voor verdere invulling. Nu omvat het bedrijf naast het voedselbos ook een "ally cropping" systeem met stroken landbouw afgewisseld door rijen bomen en struiken, een hoogstamgaard gecombineerd met kleinschalige kippenhouderij, en beheer van het beekdalenlandschap als waterbuffers met begrazing door een kleine groep koeien. Dit alles creëert een landgoed waar wilde dieren, gedomesticeerde dieren, ondernemers en zelfs recreanten samenkomen. 

Inspiratie: De herstelkracht van de natuur 

Wat was de drijfveer achter deze radicale transformatie? De inspiratie kwam uit een onverwachte hoek: het nabijgelegen beekdalenlandschap. Dit gebied, dat eerst jarenlang diende als afvoerpunt voor een zinkfabriek en rechtgetrokken was, werd 15 jaar geleden in zijn oorspronkelijke, kronkelende staat hersteld. Mark zag hoe de natuur zichzelf herstelde op het moment dat je haar faciliteert. Bomen die er eerst niet stonden, groeiden spontaan, en langzaam keerden dieren zoals dassen, reeën en vossen terug. Deze observatie leerde hem dat herstel van grond, oftewel regeneratie, vanzelf gebeurt. Dit inzicht, gecombineerd met het besef van de kleine omvang van natuurgebied ten opzichte van landbouwgrond en het privilege én de verantwoordelijkheid van het bezitten van grond, zette de transformatie in gang. 

Een organisch proces, geen vast plan 

Opvallend is dat deze uitgebreide transformatie niet begon met een vastomlijnd plan. Het proces verliep "heel organisch". Wat begon met een plan voor een 5,5 hectare voedselbos, groeide gaandeweg uit door nieuwe inzichten, leermomenten en ontmoetingen. De ontwikkeling ging goed en de drang naar ondernemerschap groeide. Mark leerde over andere agroforestry-methoden en besloot deze toe te voegen. Zo ontstonden de diverse systemen en de functies zoals de tuinderij en de winkel. Mark raakte "verliefd" op het ecosysteem dat ontstond, met zijn diversiteit, risicospreiding en de schaduw van de bomen. 

Duurzaamheid: meer dan een term 

Over het woord "duurzaamheidstransitie" heeft Mark gemengde gevoelens. De term wordt veel gebruikt en is soms de betekenis wat verloren. Voor hem betekent "duurzaam" of liever "goed" iets dat geen schade toebrengt aan de omgeving of iets anders, en idealiter een positieve impact heeft. Het moet "goed voelen". Hij trekt dit breder dan alleen de boerderij, ook naar producten: iets is duurzaam als het kwalitatief goed is, lang meegaat en makkelijk te repareren is, eventueel overgaand naar een volgende generatie. Hij illustreert dit met meubels uit de jaren '70 die, mits goed onderhouden, decennia kunnen meegaan, in tegenstelling tot veel moderne, kortlevende producten. 

Land delen en ondernemerschap 

Een sleutelfactor in de ontwikkeling was de keuze om land te delen met andere ondernemers. In plaats van personeel aan te nemen, pachten twee tuiniers nu grond voor een tuinderij die 200 mensen in de omgeving van groenten en kruiden voorziet. Ook een wijnbouwer die zijn eigen wijn wil maken, heeft een plek gekregen. Mark overweegt zelfs het voedselbos te verpachten. Hij ziet dit als een manier om de expertise en kwaliteit van anderen te benutten, iets wat hij alleen niet zou kunnen bereiken. De waarde zit niet primair in de pachtprijs, maar in het ondernemerschap dat het collectief versterkt. 

Uitdagingen en trots 

De grootste uitdaging in dit proces was niet het fysieke werk – "Je zet gewoon een boom in de grond en je doet het gewoon" – maar de bureaucratie. Het rondkrijgen van financiering, bestemmingsplannen en vergunningen waren de "hobbels" die soms jaren konden duren. 

Waar Mark het meest trots op is, is de mogelijkheid die hij van zijn ouders kreeg om het bedrijf op deze manier over te nemen. Hij erkent de financiële uitdagingen voor veel boerenfamilies, waarbij stijgende grondprijzen het overnemen lastig maken en vaak land verkocht moet worden voor pensioenen of het uitkopen van broers en zussen. Dat zijn ouders de grond niet hoefden te verkopen en hij het bedrijf tegen de schulden kon overnemen, was cruciaal en iets waar hij veel geluk mee had. Dit gaf de vrijheid om te investeren in bomen en een ander model te ontwikkelen. 

Blik op de toekomst en advies 

Voor de komende 10 jaar focust Mark op het klein houden van zijn bijdrage: het onderhouden en laten groeien van het prachtige landschap dat hij heeft gecreëerd, en het zien terugkeren van wilde dieren. Hij ziet zijn plek als een potentieel voorbeeld, maar wil dit niet als doel op zich nastreven. Zijn visie is rentmeesterschap en langetermijndenken, zoals geïllustreerd door het aanplanten van een Lindelaan die pas over 50 jaar volgroeid zal zijn. 

Mark is positief over de toenemende kritiek op chemicaliën in de landbouw en de groeiende vraag naar onbespoten producten van bewuste consumenten. Hij hoopt dat dit zal leiden tot meer vraag naar kleinschalige tuinderijen zoals die op zijn bedrijf. 

Zijn advies aan anderen die willen bijdragen aan een duurzamere wereld? Kom langs (zijn bedrijf is een demonstratiebedrijf waar rondleidingen mogelijk zijn) en, nog belangrijker: "gewoon doen" als je een goed idee hebt en het goed voelt. De weg kan organisch verlopen, net zoals zijn eigen reis laat zien. 

Het verhaal van Mark Venner is een inspirerend voorbeeld van hoe een transitie, gevoed door persoonlijke observaties en een bereidheid om te experimenteren, kan leiden tot een veerkrachtig en bloeiend systeem dat zowel de natuur als de gemeenschap ten goede komt.