“Verbinding en het menselijke aspect” Over transitie en muziek met Marloes Arkesteijn

Over de duurzaamheidstransitie  

Voor Marloes is het eerste beeld dat opkomt bij het woord duurzaamheidstransitie een mens die in een bos loopt. Dit beeld staat voor de verbinding die we als mens voelen met de natuur, en met wie we zijn. Ze heeft zich lang gericht op technische oplossingen zoals zonnepanelen en kringlopen sluiten, maar realiseerde uiteindelijk dat al die transities terug te voeren zijn op wie we in essentie zijn als mens en hoe we onderdeel zijn van de natuur. Ze denkt dat we op dit moment nog niet echt in dat bos lopen, of ons er niet bewust van zijn. Je kunt wel fysiek in een bos lopen, maar er op verschillende manieren zijn: in je hoofd, kletsend met iemand, of echt voelend en ervarend – bijna het bos zijn. 

Het eerste woord dat bij haar opkomt is verbinding. Verbinding begint met het eigen hart, en van daaruit verbinding met elkaar en met de natuur. Ze denkt dat we nu in een soort afgescheidenheid leven. Ze ziet dit bijvoorbeeld in de circulaire transitie en de landbouw, waar alles is opgeknipt. Vroeger was er een kringloop op de boerderij, maar nu is er specialisatie en optimalisatie van onderdelen, waardoor de samenhang ontbreekt. Ook op andere gebieden, zoals afval of menselijke relaties, ziet ze dit gebrek aan integrale verantwoordelijkheid en verbinding. Dit opknippen en het gebrek aan verbinding zijn de essentie van waar we nu staan en wat ons te doen staat. 

Marloes gelooft dat we de grote transitie-uitdagingen, zoals de circulaire en energietransitie, niet kunnen oplossen op de manier waarop we ze gecreëerd hebben. Het kan niet alleen met ons hoofd, ratio, Excel-modelletjes en beleidsstukken. Er is iets heel anders voor nodig, en daarin mogen we onszelf helemaal meenemen. Ze is gaan zien dat systemen niet kunnen veranderen, maar mensen wel. Het gaat heel erg om de mens die weer mag verbinden met het hart, en vanuit daar ontstaat beweging. 

Over de rol van muziek en hoe het Marloes inspireert  

Muziek was van jongs af aan een grote passie voor Marloes. Tien jaar geleden maakte ze een levensveranderende reis door Afrika, waarna ze haar eerste 'transitie liedje' schreef, een tekst die naar boven kwam vanuit wat ze voelde en ervaarde bij het werken aan duurzaamheid. Iemand noemde haar ooit de 'transitie Troubadour'. Een keerpunt was het zien van een uitzending van Tegenlicht met Jan Rotmans, die de metafoor van het oog van de orkaan gebruikte en zei dat we mensen nodig hebben die uit hun comfortzone durven te komen; dit inspireerde haar eerste refrein. 

Ze deelde haar liedjes en merkte dat er goed op gereageerd werd, en dacht dat ze hiermee 'goud in handen' had. Als ambtenaar op congressen zag ze veel presentaties en gepraat, maar vroeg zich af wat er echt veranderde. Ze realiseerde zich hoe mooi het zou zijn om muziek te gebruiken om het persoonlijk te maken, om het hart te raken, de mens achter de professional. Drie jaar geleden begon ze, ondanks dat ze het spannend vond als ambtenaar, haar liedjes te delen. Ze treedt nu regelmatig op congressen en evenementen op. 

Ze merkt dat er iets gebeurt in de zaal als ze optreedt. Bij een optreden voor projectontwikkelaars, met kinderen die het refrein "Word wakker, word wakker, ons huis staat in brand" meezongen, zag ze mensen met tranen in hun ogen. Dit toont aan dat er iets wordt geraakt in onze diepste angsten, iets wat ons bindt en drijft, zoals de toekomst. Ook bij tuinders merkte ze dat haar muziek, ondanks mogelijke stereotypes, veel mensen raakte. Dit laat zien dat je voorbij stereotypes kunt gaan en iedereen als mens kunt aanspreken of raken. 

Recent is ze begonnen met een muziektheatervoorstelling Grond van mijn bestaan. Hierin vertelt ze haar persoonlijke verhaal over transitie, de barrières die ze tegenkwam, en hoe ze moest leren naar binnen te gaan. Ze raakt veel herkenbare thema's en vertelt gewoon haar reis, zonder moralistisch te zijn zoals in de 'groene kerk'. Dit persoonlijke verhaal werkt heel goed om mensen te raken. Het gaat over wat jou zin geeft, wie je als kind was, en hoe je vanuit je eigen eigenheid van betekenis kunt zijn. Met deze voorstelling is ze van de 'kers op de taart' de 'taart zelf' geworden. 

Over de barrières die Marloes tegenkwam  

Marloes deelt twee belangrijke persoonlijke barrières: 

1 De zendingsdrang / de groene kerk: Het gevoel iedereen te willen overtuigen en veranderen, waardoor ze uit verbinding raakte. Dit maakte sociale situaties lastig. Ze dacht dat als iedereen maar wist wat er aan de hand was, mensen vanzelf zouden veranderen. Een moment van besef was in de zomer van 2021 met extreme weersomstandigheden; ondanks de duidelijke signalen bleef het stil, en ze realiseerde zich dat mensen niet zomaar veranderen, zelfs als ze weten wat er speelt. Hierna is ze minder gaan overtuigen, maar is ze anders in haar communicatie gaan staan. 

2 De wereld/het systeem willen veranderen: Dit voelde veel te groot, alsof ze als Atlas de wereld op haar schouders droeg. Dit kan leiden tot burnout, iets wat ze ook om zich heen ziet gebeuren. Overal kansen zien waar je verschil kunt maken put je uit. Ze zag in dat als zij zichzelf uitput, de aarde ook uitgeput raakt – de binnenkant is een spiegel van de buitenkant. Harder werken is misschien niet de oplossing. 

Ze realiseerde dat de veranderkracht in haarzelf zit, daar waar ze invloed op heeft. Door in verbinding te staan met zichzelf, kan de wereld om haar heen meebewegen. Duurzaamheid gaat voor haar niet meer over offers, maar over hoe het past bij wie ze is – het zit veel meer in haar 'being' dan in haar 'doing'. 

Over Marloes’ visie voor de komende 10 jaar  

Marloes hoopt dat haar muziek heeft geholpen, al is het maar voor een paar mensen, om te voelen dat het pad waar ze op zitten niet past bij wie ze zijn of wat ze belangrijk vinden. Dat het hen heeft geholpen om het roer om te gooien en terug te willen naar 'het bos' of iets te doen wat zin heeft. Ze reflecteert op haar vorige baan waarbij ze werkte aan concurrentie om klanten, en zich afvroeg "wat zijn we eigenlijk met elkaar aan het doen?". Ze gunt mensen om een bewuste keuze te maken in hun werk, om iets te doen wat zin heeft. 

Een laatste tip  

Marloes' tip voor positieve verandering is: doe iets wat bij jou past, waar je blij van wordt, waar je goed in bent, wat je energie geeft. Als je zoekt naar wat dat is, helpt het om terug te gaan naar wie je als kind was, omdat dat heel puur is. Dit is aanstekelijk, en als meer mensen hiervoor kiezen, komt dat ook de duurzaamheidstransitie ten goede. Ploeteren en zwaar doen put uit; als je in je kracht staat, ga je vanzelf kiezen voor dingen die zin hebben.