Kennis vertelt ons hóe we kunnen veranderen. Wijsheid vertelt ons waaróm.

12/04/2025 - 12:55

In een eerste gesprek voor ons tweede seizoen van de podcast De Duurzaamheidstransitie, starten we een zoektocht naar het antwoord op de vraag: Wat is wijsheid? Rob van der Rijt onderzoekt in deze aflevering samen met emeritus-hoogleraar Paul Verhaeghe de betekenis van wijsheid in relatie tot de maatschappelijke en ecologische transities waarin we verkeren en die we verder vorm moeten geven en versnellen.

Podcasts

Onderscheid kennis en wijsheid

In dit eerste gesprek in onze zoektocht naar de rol van wijsheid in duurzaamheidstransities, maakt Paul Verhaeghe, emeritus-hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse, een fundamenteel onderscheid tussen kennis en wijsheid. Kennis is volgens hem exact, meetbaar en technologisch van aard: ze richt zich op het praktisch verbeteren van ons leven. Wijsheid daarentegen gaat over existentiële vragen: wat is een goed leven, wat is onze plaats in de wereld, hoe gaan we om met anderen en met de natuur? Waar kennis cumulatief is (“we bouwen verder op vorige generaties”), is wijsheid cyclisch: antwoorden keren steeds terug in nieuwe vormen en contexten.

Paradigmashift

Verhaeghe stelt dat het Westen eeuwenlang uitging van een mensbeeld waarin de mens boven de natuur stond, een erfenis van de Griekse en joods-christelijke tradities. Daardoor werd de wereld “onttoverd”: we dachten dat elk probleem wetenschappelijk of technologisch oplosbaar was. Die illusie, zegt Verhaeghe, is een kern van de huidige klimaatcrisis.
De noodzakelijke wending vraagt om een paradigmashift: van beheersing naar verbondenheid, van groei naar genoeg, van kennis naar wijsheid. Hij verwijst hierbij ook naar zijn boek Wijsheid dat eerder verscheen.

Echte verandering

Volgens Verhaeghe is er ook een systeemverandering nodig naar een economie zonder permanente groei, gebaseerd op samenwerking en zorg, zoals coöperaties dat al laten zien. Hij gelooft hij in de kracht van de “onderstroom”: burgers en lokale initiatieven die nu al leven vanuit wijsheid in plaats van winst. Maar echte verandering zal pas plaatsvinden als machtige structuren verschuiven, vaak na een crisis.

Als je meer wilt weten over de rol van wijsheid in duurzaamheidstransities, hieronder staat een directe link naar het hele gesprek!

En je kunt uiteraard ook luisteren via je favoriete podcast app; zoek naar De Duurzaamheidstransitie en je vindt daar alle afleveringen tot nu toe!